Birey-Grup İlişkisini Kavramaya Çalışırken, Grup Bilinçdışından veya Sosyal Bilinçdışından Bahsedebilir miyiz?
“… en başından itibaren bireysel psikoloji… aynı zamanda toplumsal psikolojidir.”
Sigmund Freud, 1921
Psikanaliz bizlere bireyin ruhsallığıyla çalışmanın bir çerçevesini sunsa da Freud, giderek artan bir vurguyla bizi bireyle birlikte toplumsalı da kavramaya davet etmiştir. Freud, Totem ve Tabu (1913) ile başlattığı yolu, Grup Psikolojisi ve Benlik Analizi (1921) Benlik ve Altbenlik (1923), Uygarlık ve Hoşnutsuzlukları (1930) ve Musa ve Tektanrıcılık (1937) gibi yazılarıyla geliştirir. Birey ve toplum arasındaki ayrımın yapaylığını bize düşündürür; eserleriyle insanın toplumsal bir varlık olduğunu gösterir. Bu sunumda grupların işlevlerini ve toplulukların hareketlerini, birey ile grupların ilişkisini psikanalitik olarak anlamak için öncelikle Freud’un görüşlerinden bahsedilecektir.
Freud’un görüşlerini takiben grup süreçleri irdeleyen Bion, Käes, Foulkes gibi psikanalistler ele alınacaktır. Ayrıca sosyal bilinçdışından söz eden Hopper (2011) gibi psikanalistlerin de görüşlerden söz edilecektir. Birey ile grup ilişkisini ve toplumsal olanı psikanalitik bir bakış açısıyla kavramak için yola çıktığımızda, yani odaların içindeki bireysel analizlerin güvenli alanından çıktığımızda hangi kavramlarla ilerleyeceğiz? Bir grup zihninden söz edilebilir mi? Psikanalistler olarak toplumsalın psikanalizini yapabilir miyiz? Grupların da bireylerin olduğu gibi bilinçdışı savunmaları olabilir mi? Bilinçdışını etkileyen sosyal ve kültürel faktörler var mıdır? Yoksa Sosyal Bilinçdışından söz edebilir miyiz? Tüm bu yazarların görüşleri çerçevesinde, sunumda bu sorulara birlikte yanıt aramaya çalışacağız.
Yeşim KORKUT Psike İstanbul Psikanaliz Derneği’nde formatör analisttir. Psike İstanbul Yönetim Kurulu eski başkanıdır. Derneğimizde üç dönem Etik Kurul başkanı olarak görev yapmıştır. Halen EPF Ethics Forum Başkanıdır. Psikanalitik bakış açısının aileler ve grup dinamiklerini anlamlandırmak için kullanımıyla ilgilenmektedir. Çift ve Aile terapisti ve Grup terapisti eğitimleri de olan Korkut, IPA’nın COFAP (Çift ve Aile Psikanalizi çalışmaları) komisyonunda Psike İstanbul’u temsil etmektedir ve IPA’nın grupları ele alan farklı eğitim çalışmalarına katılmıştır.